หลักธรรมอันเป็นหัวใจพระพุทธศาสนา (อ.วศิน อินทสระ)

หัวใจพระพุทธศาสนา

ประมวลหลักธรรมอันเห็นว่าจะเป็นประโยชน์แก่ผู้สนใจทั่วไปด้วย หลักธรรมดังกล่าว คือ อริยสัจ ๔ ไตรลักษณ์ ปฏิจจสมุปบาท ความไม่ประมาท พระพุทธโอวาท ๓ ข้อ ความไม่ยึดมั่นถือมั่น และความหลุดพ้น ได้เขียนไว้อย่างสั้นๆ พอเป็นแนวทาง

อริยสัจ นั้นเป็นหลักเหตุผลที่พิสูจน์ได้ด้วยตนเองอย่างแท้จริงมรรคมีองค์ ๘ (ส่วนหนึ่งของอริยสัจ) เป็นแนวทางในการดำเนินชีวิตที่ละเอียดอ่อน และสูงเยี่ยม

ไตรลักษณ์ ช่วยให้เรามองเห็นโลกและชีวิตตามความเป็นจริงไม่หลงงมงายอยู่กับความลวงของ สิ่งที่ปรากฏภายนอก อันเป็นมายาแห่งโลก ความยึดมั่นในตัวตนอย่างมืดบอดซึ่งเป็นรากเหง้าแห่งอกุศลนั้น จะถูกกร่อนรากให้คอดกิ่วไปทีละน้อย เมื่อมาพิจารณาไตรลักษณ์ด้วยปัญญาอันชอบ เป็นทางลัดไปสู่ความบริสุทธิ์แห่งดวงจิตที่เคยหมักหมมมานาน

ปฏิจจสมุปบาท เป็นศูนย์กลางแห่งคำสอนอันถูกต้องทั้งหลายช่วยให้เรามองเห็นโลกและชีวิตใน ฐานะเป็นสิ่งอาศัยกัน เกิดขึ้นชั่วคราวตามเหตุปัจจัย ช่วยให้เรามองเห็นเรือน คือโครงสร้างแห่งชีวิตทั้งหลัง พร้อมทั้งเครื่องประกอบอันให้สำเร็จเป็นเรือน ไม่ใช่เห็นเพียงผิวเผินภายนอกเท่านั้น เป็นมงกุฎเพชรแห่งความรู้และความเข้าใจอันถูกต้องเกี่ยวกับปัญหาชีวิตอันลึก ซึ้งละเอียดอ่อน ถึงกับได้รับการยกย่องจากพระบรมศาสดาสัมมาสัมพุทธเจ้าว่า "ผู้ใดเห็นปฏิจจสมุปบาท ผู้นั้นชื่อว่าเห็นธรรม" มีความหมายเท่ากับธรรมทั้งหมดของพระองค์

ความไม่ประมาท นั้น พระศาสดาตรัสว่า เป็นมูลแห่งกุศลธรรมทั้งหลาย กุศลทั้งหลายรวมลงในความไม่ประมาท มีความไม่ประมาทเป็นยอด ทรงสอนให้พุทธบริษัทสร้างความไม่ประมาทคือ การรักษาจิตด้วยสติอยู่เสมอ เมื่อเป็นอยู่อย่างไม่ประมาท ย่อมไม่หวาดหวั่นแม้ต่อความตายที่จะมาถึงข้างหน้า

พระพุทธโอวาท ๓ ข้อ คือเว้นชั่ว ทำดีและทำจิตให้บริสุทธิ์นั้นกล่าวโดยองค์ธรรมก็คือ ศีล สมาธิและปัญญานั่นเอง จะเว้นชั่วก็ต้องอาศัยศีล จะทำดีก็ต้องอาศัยความมั่นคงแห่งจิตใจ และจะบริสุทธิ์แท้จริงก็ต้องอาศัยปัญญา

ความไม่ยึดมั่นถือมั่นและความหลุดพ้น (วิมุตติ) ความหลุดพ้นถือว่าเป็นแก่นแท้ของพระพุทธศาสนา เพราะคำสอนทั้งปวงมุ่งไปสู่ความหลุดพ้นจากกิเลสและความทุกข์ เสมือนน้ำในมหาสมุทรมีรสเดียวคือรสเค็ม ความหลุดพ้นนี้ย่อมมีได้เพราะความไม่ยึดมั่นถือมั่น ความไม่ยึดมั่นถือมั่นจึงเป็นปฏิปทาแห่งความหลุดพ้น

ที่มาของแหล่งข้อมูล : หลักธรรมอันเป็นหัวใจพระพุทธศาสนา (อ.วศิน อินทสระ)